LPK

Rafał Skąpski

Wydawca, prezes PTWK; ur. 20 III 1951, Wrocław. Studia: 1968-74 Uniwersytet Warszawski, wydział prawa (specjalizacja – prawo administracyjne), mgr prawa. Praca, kariera zawodowa: po studiach kierownik oddziału warszawskiego Biura Podroży “Almatur”, następnie (1976-78) sekretarz Polskiego Związku Tenisa Stołowego. 1978-82 naczelnik wydziału prawno-organizacyjnego w gabinecie prezesa w centrali ZUS; 1982-83 w Ministerstwie Kultury (departament plastyki). Od 1983 w Narodowej Radzie Kultury, początkowo jako doradca przewodniczącego, prof. Bogdana Suchodolskiego, następnie dyrektor Biura, a w latach 1987-90 członek Narodowej Rady Kultury i jej sekretarz generalny. W latach 1990-98 pracował w wydawnictwach prywatnych: redaktor naczelny wydawnictwa Andy Grafik (obecnie Ex Libris) – wydawało wówczas głównie książki reporterskie i lektury dla szkół; 1991-93 pracował dla wydawnictwa BGW, zajmował się promocją książek, kierował spółką MIGO zależną od BGW; jak dyrektor wydawniczy tej spółki nawiązał kontakty z wieloma znanymi pisarkami (m.in. Anna Bojarska, Krystyna Kofta) i pisarzami (m.in. Zygmunt Kałużyński, Józef Hen, Zygmunt Broniarek, Bogusław Kaczyński), którzy tu następnie publikowali. 1993-94 był prezesem Polskiego Domu Wydawniczego (spółka założona przez DSP, warszawski Dom Książki i Fundację Kultury Polskiej); tu publikowała swoje książki najpopularniejsza polska autorka kryminałów – Joanna Chmielewska; tu również ukazała się książka Marii Bojarskiej Król Lir nie żyje (o Tadeuszu Łomnickim; napisana z inspiracji R.S.). 1994-96 pracował w wydawnictwie należącym do koncernu Universal (wydawnictwo opublikowało m.in. biografię Jackie Kennedy i pamiętniki Borysa Jelcyna). W 1996 założył wraz z żoną Amelią Skąpską Dom Wydawniczy ARS zajmujący się nie tylko działalnością wydawniczą lecz również dystrybucją książek (jako pierwsi dostarczali książki do marketów BILLA); w ciągu dwóch lat działalności wydał m.in. wspomnienia prof. Franciszka Ryszki, Kwiaty zła Baudelaire’a w przekładzie Jerzego Adamskiego, a także książkę Zygmunta Kałużyńskiego Buntownik – Bywalec (w plebiscycie Klubu Księgarza Książka Roku 1998). W 1998 został wiceprezesem Polskiego Radia; zajmował się tu m.in. obecnością literatury na antenach PR. Wiceminister kultury 2001(X)-2004(II); nadzorował m.in. Departament Książki (przeciwny był jego likwidacji); przyczynił się do powrotu polskiej książki na Międzynarodowe Targi Książki w Moskwie i Międzynarodowy Salon Książki w Petersburgu oraz zintensyfikował kontakty wydawnicze z Litwą, przygotował polskie wystąpienie jako Gościa Honorowego na Międzynarodowych Targach Książki dla Dzieci w Bolonii. Od IV 2004 przez rok współprowadził (z Tadeuszem Górnym) comiesięczną audycję o książce w programie 1 PR. Od 1 II 2005 dyrektor PIW (wygrał konkurs ogłoszony przez PIW na to stanowisko). Powstrzymał coroczny deficyt i przywrócił pozycję PIW na rynku wydawniczym. Między innymi podjął decyzje o dokończeniu edycji Listów Sienkiewicza, dzieł Witkacego i Białoszewskiego; reaktywował serie: “Biografie Sławnych Ludzi” oraz Ceramowską, opublikował dzieła Leśmiana w nowym opracowaniu prof. Jacka Trznadla. Postulował przekształcenie PIW w Instytucję Kultury podlegającą Ministerstwu Kultury. Instytut podlegał Ministerstwu Skarbu i od roku 2011 dążono do likwidacji tego ostatniego państwowego wydawnictwa w Polsce. W roku 2011, gdy na Warszawskich Targach Książki trwała akcja protestacyjna przeciw likwidacji PIW-u, odwiedzający je ówczesny premier (D.Tusk) obiecał uratowanie wydawnictwa. Jednak PIW pomocy żadnej nie otrzymał i w lutym 2012 przedsiębiorstwo postawiono w stan likwidacji, wyznaczając dotychczasowego dyrektora na funkcje likwidatora. R.S. jako ,,likwidator” nie tylko wydawał nadal książki, ale też odzyskał dla PIW kamienicę biurową, wartą ok 14 mln zł i zmniejszył zadłużenie o ok. 80%. W marcu 2015 powstał społeczny ruch „Ratuj PIW”, który zebrał ponad 5 tysięcy podpisów pod petycją w sprawie dalszego funkcjonowania wydawnictwa. W lipcu 2015 R.S. został odwołany z funkcji likwidatora i przestał kierować tym wydawnictwem. Nowy likwidator, a przede wszystkim urzędnicy Ministerstwa Skarbu, wspierani przez ówczesną minister kultury oraz dyrektora Instytutu Książki postawili PIW w stan bankructwa, co nie było zgodne ze stanem faktycznym. Po zmianach politycznych w kraju rozpoczęte zostały prace nad przekształceniem PIW w podległą MKiDN instytucję kultury, o co R.S. bezskutecznie zabiegał. W latach 2013-2022 był prezesem spółki z o.o. Targi Książki, wcześniej przez jedną kadencję przewodniczył Radzie Nadzorczej tej firmy. R.S. Może też pochwalić się dorobkiem autorskim: interesujące go tematy to kultura, historia, genealogia i wspomnienia. Jego teksty ukazały się na łamach: “Twórczości”, “Zdania”, “Stolicy”, “Krakowa”, “Wyspy”, “Gazety Stołecznej”, “Sądeczanina” i in. Przygotował do druku, opatrzył przypisami i dokumentalną ikonografią trzy tomy wspomnień swojej babki  – Zofii z Odrowąż-Pieniążków Skąpskiej  (wyd. Czytelnik 2019, 2021, 2023). Praca społeczna: w 1987 był współzałożycielem Fundacji Kultury Polskiej; od początku członek Zarządu, od 1998 – prezes. (Fundacja m.in. stworzyła formalne i prawne warunki, które pozwoliły uratować od likwidacji warszawski, zasłużony Klub Księgarza). Czł. ZAIKS i PTWK; prezes PTWK od 2005. Z nominacji Kazimierza Ujazdowskiego był członkiem Rady pozarządowych organizacji kulturalnych przy ministrze kultury i dziedzictwa narodowego (2006-09). R.S. Bierze udział w pracach wielu organizacji przyznających nagrody branżowe: Nagrodę im. Andrzeja Drawicza przy Prezydencie RP, Nagrodę Fundacji Kultury Polskiej ,,Złote Berło” (laureaci m.in.: Jerzy Giedroyc, Stanisław Lem, Sławomir Mrożek), członek jury Warszawskiej Premiery Literackiej, członek jury nagrody Teraz Polska (na jego wniosek tę nagrodę otrzymało Wydawnictwo Dolnośląskie za serię “A To Polska Właśnie”‘). Inicjator przywrócenia Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, od 2015 członek Jury tej Nagrody. Odznaczenia: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski 1997, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski 2011, Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Litewskiej 2003, Order Oficerski Sztuki i Literatury Republiki Francji 2015. Laureat Nagród im. Jarosława Iwaszkiewicza, im. Witolda Hulewicza i im. Władysława Orkana. Dwukrotnie otrzymał nagrodę specjalną ministra kultury i dziedzictwa narodowego (2009, 2011). W 2023 Marszałek Województwa Mazowieckiego uhonorował go Medalem “Pro Masovia”(bp)