Raport „Prawne i ekonomiczne uwarunkowania opłaty reprograficznej”

Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. H. Cegielskiego, we współpracy z LOTTO oraz prawnikami i ekonomistami, przeprowadził badania w zakresie prawnych i ekonomicznych uwarunkowań opłaty reprograficznej, której celem jest zabezpieczenie prawa twórców do czerpania pożytków z praw własności intelektualnej do utworów będących w rosnącym zakresie przedmiotem nieodpłatnego dozwolonego użytku. Owocem prac jest raport „Prawne i ekonomiczne uwarunkowania opłaty reprograficznej”, który pozostaje w bezpośrednim związku z szeroko dyskutowanym projektem ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego oraz projektem rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie typów urządzeń i nośników od których pobiera się opłatę i wysokości opłat.

Raport w kształcie poddawanym konsultacjom społecznym jest dostępny na stronie: https://osrodekanaliz.pl/prawne-i-ekonomiczne-uwarunkowania-oplaty-reprograficznej/

Celem raportu jest przedstawienie jak, w ujęciu porównawczym, kształtuje się instytucja dozwolonego użytku prywatnego oraz system poboru i dystrybucji opłaty reprograficznej zarówno na poziomie Unii Europejskiej, a także w Polsce. Raport wpisuje się także w otwartą przez Darię Różycką dyskusję czy opłaty reprograficzne stanowią relikt epoki analogowej, czy też są środkiem rekompensaty strat ponoszonych przez twórców1. W tym kontekście autorzy podejmują także problematykę nowelizacji obowiązującego w Polsce systemu opłat wynikającą z projektu ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego. Autorzy raportu wykorzystali w swojej próbie uchwycenia tych problemów metody komaratystyczną i formalno-dogmatyczną oraz ekonomiczną analizę prawa. Pierwsza część poświęcona jest analizie prawnoporównawczej regulacji dotyczących opłaty reprograficznej, jej wysokości oraz zakresu przedmiotowego w wybranych krajach UE. Punktem wyjścia do omówienia tej problematyki są regulacje w tym zakresie w prawie europejskim, a szczególnie dyrektywie 2001/29/WE, która stanowi na ten moment najistotniejszy dokument Unii Europejskiej w zakresie opłaty za kopię na użytek prywatny. W drugiej części skupiono się natomiast na analizie porównawczej modeli dystrybucji środków pochodzących z zainkasowanych opłat z tytułu dozwolonego użytku prywatnego, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań dotyczących możliwości potrącania części środków na cele społeczne i kulturalne. Aspekt prawnoporównawczy sytemów obowiązujących w wybranych krajach Unii Europejskiej odwołuje się do podstawowego opracowania w tym zakresie, a mianowicie raportu Międzynarodowej Konfederacji Związków Autorów i Kompozytorów (CISAC), Private Copying Global Study edycji z 2020 r., analizującego przepisy dotyczącego dozwolonego użytku w większości państw świata. Trzecia część przedstawia, jak w polskim prawodawstwie historycznie kształtowała się instytucja dozwolonego użytku prywatnego oraz w konsekwencji opłaty reprograficznej, począwszy od ustawy o prawie autorskim z 1928 r. aż do obecnych uregulowań. Ta część zawiera także analizę stricte prawa krajowego, zarówno na poziomie ustawowym, jak i aktów niższego szczebla – rozporządzeń wykonawczych do ustawy. Kolejna część raportu poświęcona jest analizie porównawczej wysokości przeciętnych kosztów opłaty reprograficznej w wybranych krajach UE w zestawieniu (korelacji) z cechami kluczowymi dla innowacyjności (dostępność cyfrowa, rola ochrony praw twórców dla rozwoju rynku krajowego). Ostatnia część podejmuje problem wpływu opłaty reprograficznej na ceny detaliczne nośników i urządzeń objętych opłatą.

(info Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. H. Cegielskiego)