Wzrost czytelnictwa o 9% – wyniki badań BN

Biblioteka Narodowa podała wyniki badań czytelnictwa w naszym kraju w ubiegłym roku. Zamieszczony na stronie BN raport jest dość optymistyczny – w 2023 roku lekturę co najmniej jednej książki w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających badanie zadeklarowało 43% badanych, o 9 punktów procentowych więcej niż w dwóch ostatnich latach, najwięcej od 10 lat.

Odsetek osób, które czytały siedem lub więcej książek w ciągu roku nie zmienił się znacząco i wynosi 8%.

Najchętniej czytamy kryminały, książki sensacyjne i thrillery – zainteresowanie literaturą tego typu zadeklarowało w 2023 roku 28% czytelników (o 4% mniej niż w 2022 r.). Na drugim miejscu plasuje się literatura obyczajowa, romanse, powieść erotyczne – 22%. Sporym zainteresowaniem cieszy się literatura non-fiction: biografie, publicystyka, historia XX wieku – 17% (na poziomie lat ubiegłych) oraz poradników – 16% (tu sukcesywnie rośnie – w 2020 roku to było 11%). Spory spadek w ciągu ostatnich czterech lat (o 5%) odnotowało zainteresowanie publikacjami naukowymi, popularnonaukowymi, podręcznikami – czytanie tego typu książek w 2023 roku zadeklarowało 7% czytelników. Powoli rośnie zainteresowanie fantastyką dla młodzieży młodszej i starszej (2% w 2022, 5% w 2023 r.).

Warto podkreślić zmianę, jaka zaszła w bibliotekach między rokiem 2020 a 2023. Okazało się, że wpisany w Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa wymóg otwarcia bibliotek publicznych w co najmniej połowę sobót w ciągu roku poszerzył dostępność bibliotek, dzięki czemu podwoił się odsetek odwiedzających je aktywnych zawodowo mężczyzn w wieku 25–39 lat.

W prezentowanym badaniu stanu czytelnictwa w 2023 roku po raz pierwszy uwzględniono dodatkowe sposoby pozyskiwania informacji o książkach, które są związane z internetowymi ogniwami społecznego obiegu książki. Są to: multimedialne podcasty, vlogi, krótkie filmy, wpisy influencerów rekomendujące książki i czytanie na platformach takich jak: TikTok, gdzie obecna jest społeczność BookTok, BookTube na YouTube czy też Instagram. Badanie odnotowało grupę 7% czytelników korzystających z tego źródła informacji o książkach.

Wiek czytelników najmocniej zróżnicował skłonność do czerpania opinii w ten sposób. Taką możliwość wskazało 17% czytelników w wieku 15–24 lat, 10% czytelników w wieku 25–39 lat i tylko sporadycznie – 2% czytelników w wieku powyżej 40 lat. Ujawnia się tutaj generacyjna zmiana w formach społecznej komunikacji i informacji o książkach. W #inluencerskim obiegu książki uczestniczą tylko najmłodsze generacje czytelników, wiek 40 lat jest cezurą.

Związek nastrojów społecznych z czytaniem książek jest daleki od jednoznaczności, tym niemniej warto podkreślić, że osoby, które z większym optymizmem patrzą na swoje życie, a także mają poczucie bezpieczeństwa materialnego, częściej czytają. Jakkolwiek w żadnej grupie lektura książek nie jest powszechną praktyką, należy podkreślić, że czytają przede wszystkim osoby uczące się i studiujące (68%), przy czym odsetek czytelników co najmniej 7 książek jest tu prawie dwukrotnie wyższy niż w całej populacji (15%). Podstawowe znaczenie ma w tym przypadku obowiązek lekturowy wynikający z pobierania nauki w szkole lub na uczelni – jego wypełnianie zwiększa szanse na sukces edukacyjny, a w dalszej perspektywie na atrakcyjny status społeczny. Uczniowie i studenci czytają nie tylko dlatego, że się tego od nich wymaga. Nie jest też tak, że czytanie z obowiązku wyklucza przyjemność płynącą z lektury; 50% osób uczących się lub studiujących deklaruje, że lubi albo bardzo lubi czytać książki, a przeciwne emocje czynność ta wywołuje u 29% osób z tej grupy.

Czytanie książek według wieku i wykształcenia z podziałem na płeć (w procentach)

Dla całej badanej populacji wykształcenie rodziców respondentów, w kontekście czytelnictwa, jest ważniejsze niż własne. Biorąc pod uwagę, że wśród osób z wyższym wykształceniem czytelników co najmniej jednej książki w ciągu roku jest 54%, a co najmniej 7 książek – 12%, oddziaływanie wzorców kulturowych związanych z wykształceniem rodziców należy uznać za ważne – widać to zwłaszcza w przypadku czytających regularnie.

Podobna zależność występuje w przypadku posiadaczy księgozbiorów domowych. Osoby mające powyżej stu książek stanowią 18% absolwentów uczelni. W grupie potomków rodziców, spośród których co najmniej ojciec lub matka zdobyli wykształcenie na poziomie wyższym, jest ich więcej (ok. 29%).

CZYTANIE KSIĄŻEK W FORMATACH CYFROWYCH

Dostęp do internetu zapewniają Polkom i Polakom przede wszystkim smartfony. Na drugim miejscu znajdują się wykorzystywane do różnych celów laptopy.

Książki w formatach cyfrowych są wciąż zdecydowanie mniej popularne niż drukowane. Lekturę co najmniej jednego tytułu na ekranie urządzenia elektronicznego w 2023 roku zadeklarowało 7% czytelników, przy czym zbiorowość ta powoli rośnie. Powolne tempo zmian pod tym względem znajduje odzwierciedlenie w preferencjach formy edytorskiej czytanych książek – badania z roku 2022 dowiodły tego, że Polki i Polacy zdecydowanie wolą książki drukowane niż te w formatach cyfrowych

Wiele wskazuje na to, że wyszliśmy z długiego cienia pandemii, a inne trudne okoliczności, w tym tocząca się od dwóch lat za naszą wschodnią granicą wojna, nie stoją na przeszkodzie wzrostowi optymizmu. Poprawę nastrojów widać także w sferze subiektywnej oceny własnej sytuacji ekonomicznej – osób, które w 2023 roku wyraziły przekonanie, że pieniędzy starcza im na wszystkie bieżące potrzeby bez konieczności podejmowania specjalnych wyrzeczeń było wyraźnie więcej niż w roku 2022.

Pełny Raport „Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2023 roku”

Stan czytelnictwa w Polsce – badanie naukowe BN realizowane w ramach Planu Ewaluacji i Monitoringu NPRCz 2.0 na lata 2021–2025 w związku z realizacją Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021–2025 [NPRCz 2.0], który został przyjęty przez Radę Ministrów uchwałą nr 69/2021 z dnia 21 maja 2021 r.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach realizacji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021–2025.