SKARBCZYK PAMIĘCI. POECI OKOLIC OROŃSKA

Opis

W Orońsku, kultowej dla sztuki miejscowości, kwitła od czasu do czasu także samorodna twórczość literacka. Ciekawym jej wyrazem był dorobek trojga poetów: w XVII w. ks. Jacka (Hiacynta) Przytockiego, w szczególności z utworami kryptonimowymi, w XVIII w. Feliksa Gawdzickiego, z wierszami przypisywanymi Stanisławowi Trembeckiemu, i w XIX w. Amelii Pruszakowej, stanowiący przyczynek do oceny kulturalnych zainteresowań kobiet w XIX w. Dwaj pierwsi są znani tylko historykom literatury, o Pruszakowej milczą wszelkie opracowania. Ich dorobek twórczy, nawet w ułomkach – jak do tej pory – jest całkowicie nieznany szerszemu kręgowi czytelników.
Z całą pewnością nie była to literatura uprawiana zawodowo, choć niekiedy służyła głoszeniu przekonań autora. Tak było, kiedy ks. J. Przetocki pisał wiersze religijne, które były w jakiejś formie przedłużeniem jego działalności duszpasterskiej i kaznodziejskiej, ale już inaczej przedstawiała się sytuacja z jego utworami świeckimi, służącymi głównie rozrywce i zabawie.
F. Gawdzicki z kolei był poetą rokoka, piewcą wdzięku, urody i zabawy, ale z drugiej strony był poetą-patriotą, uczestnikiem starań o polityczne odrodzenie i uratowanie bytu Rzeczypospolitej. Natomiast zdecydowanie osobistą była poezja A. Pruszakowej. Znaczna jej część powstała właśnie w Orońsku, dziedzicznej wsi, gdzie po owdowieniu przeżyła schyłkowe 15 lat. Tam też stworzyła ważny dla regionu w połowie XIX w., oddziałujący na okoliczną inteligencję i ziemiaństwo ośrodek sztuki i kultury. Wcześniej w Orońsku mieszkał i zapewne pisał także F. Gawdzicki, towarzysząc siostrze, Marii Radziwiłłowej na jej dożywociu. Później zresztą osiadł na stałe w sąsiednim Dobrucie, gdzie na starość uprawiał poezję dydaktyczną. Wreszcie ks. J. Przetocki, proboszcz w pobliskiej Wysokiej, później także dziekan radomski, miał z Orońskiem luźne związki, ale zapewne tu bywał, tak jak bywał w wielu dworach ziemiańskich w okolicy, czego świadectwem jest jego twórczość.

…………………………………..

O autorze: Tomasz Palacz urodził się w 1934 r. w Lubomierzu (k. Mszany Dolnej). Studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1957 r. związany z regionem radomskim. Działacz oświatowo-kulturalny, dyrektor Muzeum Okręgowego w Radomiu (1975-1983), a następnie od 1983 r. dyrektor centralnej instytucji rzeźby – Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, od 2004 na emeryturze. Kawaler Orderu Odrodzenia Polski oraz innych odznaczeń państwowych, resortowych i regionalnych.
Uczestnik życia publicznego, współorganizator i działacz regionalnych i ogólnopolskich stowarzyszeń kulturalnych. Wydawca, redaktor i współpracownik pism społeczno-kulturalnych i specjalistycznych:Rocznika Muzeum Radomskiego, Rocznika ,,Rzeźba Polska”, Kwartalnika Rzeźby ,,Orońsko”. Badacz i popularyzator dziejów regionu. Autor licznych artykułów i prac poświęconych tematyce historyczno-artystycznej i kulturalnej, w tym wydawnictw dotyczących dziejów Szydłowca i regionu szydłowieckiego. Wydał także kilka książek opartych na rozległych i wnikliwych badaniach źródłowych: Czarnolas Jana Kochanowskiego (1986), Orońsko – miejsce i ludzie (1997), Człek – Boże igrzysko. Jan Kochanowski w Radomskiem (1998).

SPIS TREŚCI
Wstęp 5 – 8
Ks. Jacek (Hiacynt) Przetocki 9-81
Literatura Baroku 11-14
Biografia 15-18
Bibliografia 19-28
Twórczość 29-76
Przypisy 77-81

Feliks Gawdzicki 83-190
Literatura Oświecenia 85-92
Biografia 93-109
Bibliografia 111-128
Twórczość 129-182
Przypisy 183-190

Amelia Pruszakowa 191-288
Literatura Romantyzmu w kraju 193-202
Biografia 203-233
Bibliografia 235-238
Twórczość 239-284
Przypisy 285-288
Indeks osób 289
Spis ilustracji 290

…………………………………………………………………………