Monografia ZG “Dom Słowa Polskiego” 1950-2010

Przez wiele lat Zakłady Graficzne DOM SŁOWA POLSKIEGO były kuźnią polskiego słowa drukowanego. Uruchomiona w roku 1950 jako największa drukarnia w kraju – i w tej części Europy – z zatrudnieniem nawet powyżej 2 600 pracowników, drukowała książki o znaczeniu ogólnopolskim, większość gazet centralnych i gamę ważnych czasopism. Stosując druk zwojowy i arkuszowy w trzech technikach druku wykonywała rocznie blisko 7 000 zamówień i zadrukowywała 40 000 ton papieru…

To, co było jej siłą – a więc położenie w centrum Warszawy, posiadane prawie wszystkie tradycyjne technologie poligraficzne, szeroki asortyment produkcji, a przy tym cenzura drukowania i system gospodarki planowej eliminujący konkurencyjność – po zmianach systemowych roku 1988 stało się na końcu jej ciężarem. Gospodarka rynkowa połączona z wolnością słowa, otwarcie na rynki światowe i powszechna możliwość sprowadzania nowoczesnych technologii, globalna informatyzacja, ochrona środowiska, wejście kapitału zagranicznego uruchomiło konkurencję, z którą nie miały szansy przedsiębiorstwa państwowe dodatkowo systemowo ograniczane w pozyskiwaniu kapitału na rozwój. Następowało stopniowe systematyczne obniżenie produkcji, likwidacja szkodliwych technologii i stanowisk pracy, masowe odejścia pracowników na wcześniejszą emeryturę i do innych firm i konkurencyjnych drukarni. W roku 2000 w DSP było zatrudnionych jeszcze 350 pracowników. W kwietniu 2010 roku Skarb Państwa – mając na względzie jej sytuację finansową – postawił drukarnię w stan likwidacji. Budynek drukarni zostanie rozebrany, a na jej terenie wkrótce powstanie nowoczesne centrum handlowo-biurowe. W ten sposób Zakłady Graficzne „Dom Słowa Polskiego” przejdą do historii pozostając jedynie w naszej pamięci.
Stąd właśnie zrodziła się potrzeba udokumentowania 60-ciu lat działalności drukarni. Na 160 stronach zawarto zarówno kartki z kalendarza, ważniejsze produkty w postaci zadrukowanego papieru, warunki funkcjonowania i organizację przedsiębiorstwa oraz opis architektoniczno-budowlany.

Istotną częścią historii drukarni są tysiące pracowników, wspaniałych drukarzy, z których wielu tu rozpoczynało swoją karierę zawodową, inni się tu doskonalili, inni są na zasłużonej emeryturze. Pisano o tym w księdze pamiątkowej drukarni: Talent jest głównym atutem, jaki przedsiębiorstwo posiada w załodze… A na przestrzeni 60 lat było ich razem szacunkowo od 8 do 10 tysięcy. Jeśli w temat wspomnień włączymy Ich rodziny i bezpośrednich współpracowników redakcji i wydawnictw to grono to wzrośnie wielokrotnie.

Historię ZG DSP do połowy roku 1980 opisano wcześniej w trzech monografiach wewnątrzzakładowych przygotowanych – i wydrukowanych – z okazji 10-, 25 – i 30-lecia drukarni. Przygotowałem je odrębnie również w wersji elektronicznej i świadomie nie mają żadnych zmian merytorycznych. Na blisko 320 stronach zawierają informacje skierowane głównie do pracowników drukarni, a więc pomijają wiele istotnych faktów i warunków, w jakich wówczas funkcjonowała drukarnia. Stąd w publikacjach dodatkowe wykazy imienne pracowników z roku 1960, 1975, 1980.

Ostatnią część historii Zakładów Graficznych „Dom Słowa Polskiego” wraz z uzupełnieniami od roku 1973 ma charakter autorski, może więc zawierać nieścisłości, choć zostały dodatkowo zweryfikowane faktograficznie przez kilku byłych współpracowników, za co Im i za Ich zdjęcia z własnych archiwów dziękuję. Istotną częścią publikacji jest własny opis budynku i budowli wraz ze schematami, szczególnie historycznie przydatny dla kadry inżynieryjno-technicznej. Ostateczne opracowanie typograficzne i przygotowanie „Monografii 1950-2010” w tej formie wykonali Jola i Marek Ugorowscy, którym należą się szczególne podziękowania. Okładkę zaprojektował Andrzej Burski, a druk cyfrowy egzemplarzy okazowych – również bezpłatnie – wykonała drukarnia Lotos Edwarda Dreszera.

Tym razem łamię obowiązek drukarza i nie zamierzam drukować masowo tej publikacji. Została właśnie opublikowana w powszechnej dziś i łatwo dostępnej formie elektronicznej w portalu SIMP na stronie „Warszawskie drukarnie – wczoraj i dziś” . Tam również umieszczono historyczne monografie Zakładów Graficznych „Dom Słowa Polskiego” z roku 1960, 1975 i 1980 oraz genezę druku 4-ro tomowej Encyklopedii Powszechnej PWN. Dodatkowo w tym samym miejscu wprowadzono dostęp do materiałów filmowych związanych z drukarnią.

Praca ta może stać się wezwaniem dla opracowań monografii zamkniętych na zawsze wielu innych zasłużonych drukarń warszawskich:

Drukarnia Naukowo-Techniczna – b. im. Rewolucji Październikowej
Zakłady Wklęsłodrukowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”
Wojskowe Zakłady Graficzne
Drukarnia „Tamka”
Warszawska Drukarnia Akcydensowa
Drukarnia „Expressu Wieczornego” RSW „Prasa-Książka-Ruch”
Drukarnia „Życia Warszawy” RSW „Prasa-Książka-Ruch”
Drukarnia Offsetowa „Ludna”
Drukarnia Ludowej Spółdzielni Wydawniczej
Drukarnia „Smolna” RSW „Prasa-Książka-Ruch”
Drukarnia Skarbowa
Drukarnia „Agpol”
Drukarnia „Intrografia”
Drukarnia „Introdruk”
Drukarnia „Zespół”
Drukarnia „Srebrna”
Drukarnia Wydawnictw Geologicznych
Drukarnia Kolejowa
Drukarnia FSO „Autograf”
Czas szybko mija, pozostają wspomnienia………

Włodzimierz Wisła