Wczoraj 6 maja tygodnik „Polityka” podał kolejne nominacje do Nagrody Historycznej POLITYKI 2020 za 2019 rok. Tym razem poznaliśmy tytuły w kolejnych trzech kategoriach: „Debiuty”, „Wydawnictwa źródłowe” oraz „Pamiętniki, relacje, wspomnienia” poznamy 6 maja. Rozstrzygnięci konkursu – 13 maja 2020 r.
A oto nominacje (opisy pochodzę w zdecydowanej większości ze stron internetowych wydawców).
Debiuty w działach prac naukowych i popularnonaukowych:
Śląsk zbuntowany
Dariusz Zalega
Wyd. Czarne
Po buncie generała Franco w lipcu 1936 roku przeciwko rządowi Frontu Ludowego w Madrycie prawie dwustu śląskich robotników wyjechało do Hiszpanii bronić Republiki, praw robotniczych i swoich marzeń.
Historia jest polem walki. Wymazuje jedne losy, ozłaca drugie. Dzieje międzynarodowych ochotników podczas wojny w Hiszpanii są tego dowodem. W okresie PRL często mówiono o nich, wspominając „postępowe tradycje oręża polskiego”. Dziś, gdy wahadło polityczne wychyliło się w przeciwną stronę, odsądzani są od czci jako „żołnierze Stalina”. Ta książka przywraca pamięć o nich jako o ludziach z krwi i kości, a nie z propagandowych pomników – stawianych czy obalanych. To historia widziana oczyma Ślązaków, których los rzucił za Pireneje, a potem rozsiał po całym świecie. A w tle ludowe dzieje Górnego Śląska, tak często zniekształcane.
Przyjaciele, koledzy, wrogowie?
Ewa Bukowska-Marczak
Wydawnictwo Neriton
Książka stanowi próbę spojrzenia na jedną z najprężniej działających uczelni II Rzeczpospolitej z perspektywy studentów. W okresie międzywojennym na Uniwersytecie Jana Kazimierza doszło do zaostrzenia konfliktów pomiędzy słuchaczami różnych narodowości. Wpływ na taki stan rzeczy wywarła nie tylko kampania środowisk nacjonalistycznych, ale i ogólna sytuacja społeczno-polityczna w mieście i kraju. Autorka, odwołując się do wątków dotyczących życia codziennego i problemów lwowskiej młodzieży akademickiej stara się wyjaśnić przyczyny konfliktów pomiędzy studentami. Zwraca również uwagę na przykłady współpracy i przyjaźni wśród słuchaczy mieszanych narodowości.
Dzieci Kazimierza
Michał P. Garapich
Wydawnictwo Czarne
Kazimierz Garapich, urodzony w 1878 roku, był ziemianinem, synem posła do Rady Państwa i Sejmu Krajowego Galicji. Był także ojcem wielu dzieci. W sumie było ich ponad dwadzieścioro, ale tylko siedmioro występowało jako legalni potomkowie rodu z prawem do dziedziczenia nazwiska i majątku, mieszkania we dworze i edukacji.
Michał P. Garapich, urodzony w drugiej połowie XX wieku, postanowił odnaleźć potomków Kazimierza, tych uznanych i tych, którym nie dano prawa do nazwiska. Szukał ich w Polsce i na Ukrainie. Tym, których odnalazł, musiał uświadomić, jakie łączą ich więzy.
Próbując rozwiązać zagadkę pewnego pochówku, autor podążył tropem rodzinnych sekretów, przemilczeń w pamiętnikach, półsłówek zapamiętanych z rozmów starszych oraz śladów zachowanych w archiwach dawnej c.k. monarchii.
Dzieci Kazimierza to jedyna w swoim rodzaju odpowiedź na stwierdzenie „wszyscyśmy z chłopów”. Nie, bardzo dużo nas jest z panów, tylko o tym nie wiemy.
Pamiętniki, relacje, wspomnienia:
Krótki życiorys pewnego żołnierza z wojny europejskiej
Karol Omyła
Wydawnictwo Literackie
O wyjątkowości wspomnień Karola Omyły decyduje kilka czynników. Po pierwsze to rzadki w polskiej literaturze przykład książki, opisującej losy żołnierza walczącego w I wojnie światowej. Po drugie, niesamowita jest postać samego autora – chłopa ze wsi Soblówka na Żywiecczyźnie, który postanowił spisać swoje dzieje. Czytając dziś tekst Omyły, odczuwamy nieustające zdziwienie: skąd u niego potrzeba pisania? I tak wysoki kunszt literacki?
Pamiętnik obejmuje lata 1907-18. Omyła zaczął go spisywać w 1927 roku, gdy miał 36 lat. Dystans czasowy nie spowodował w tym przypadku rozmycia opisywanych zdarzeń, przeciwnie – autor ukazuje Wielką Wojnę w konkretach i szczegółach: ataki na wroga, zdobywanie pożywienia, czyszczenie broni, odniesione rany. Czytelnik towarzyszy żołnierzowi armii austriackiej od wymarszu na front w 1914 roku, jego oczami obserwujemy bitwę pod Gorlicami, Przemyślem, Brześciem i we Włoszech nad Piawą.
Omyła jest także ludowym filozofem. Wojnę przedstawia szczegółowo i chronologicznie, ale potrafi jednocześnie ukazać dramatyzm sytuacji, grozę działań wojennych i tęsknotę za rodziną. Rodzina zresztą zajmuje w tym pamiętniku szczególne miejsce. Karol Omyła wspomina swe dzieciństwo, pierwsze miłości, szczerze pisze o trudnych relacjach z ojcem i o swoim małżeństwie. Powstaje w ten sposób bezcenny obraz życia na wsi w I połowie XX wieku.
„Dziwne jest serce kobiece… Wspomnienia galicyjskie”
Zofia z Odrowąż-Pieniążków Skąpska
SW “Czytelnik”
Wspomnienia Zofii z Odrowąż-Pieniążków Skąpskiej to lektura obowiązkowa dla badaczy i pasjonatów historii. Książka jest kopalnią wiedzy o dawnej codzienności na galicyjskiej prowincji początku XIX wieku. Na kartach pamiętnika, obok opisanych z pasją dziejów rodu, znajdziemy prawdziwą walkę o utrzymanie rodziny, czasy wojny, lęki, nadzieje i radość z odzyskania niepodległości. Całość została opracowana przez wnuka Autorki – Rafała Skąpskiego, który przepisał dwadzieścia jeden stukartkowych zeszytów obejmujących osiemdziesiąt lat życia, nieznanej mu wcześniej Babci.
Góry i teczki: opowieść człowieka umiarkowanego. Biografia mówiona Andrzeja Paczkowskiego
Patryk Pleskot
Instytut Pamięci Narodowej
Za ile litrów samogonu można kupić sowiecki autobus? W jaki sposób doktorant historii może dostać główną rolę w filmie Zanussiego? Jak wymienić szermiercze klingi na skuter Lambretta? Dlaczego Gierek obraził się na polskich alpinistów, którzy zdobyli Mount Everest? Kim byli „Szary Grizzly” i „Andzia”? Na te i inne pytania odpowiada sam Andrzej Paczkowski. Mówi też sztuce przerabiania esesmańskich spodni, sowieckich kowbojach, stosie porzuconych Stalinów, kakofonii na placu Defilad w październiku 1956 r., paradowaniu w mundurze polowym w tramwaju, Chińczykach w żałobie unoszących dłonie w geście „Solidarności”, meandrach lustracji i wielu, wielu innych sprawach: śmiesznych, poważnych, bardziej i mniej ważnych. Zawsze ciekawych. To książka dla tych, którzy próbują zrozumieć polską rzeczywistość ostatnich osiemdziesięciu lat – rzeczywistość widzianą w kolorze, a nie w czarno-białych barwach.
Wydawnictwa źródłowe:
Nowe życie
Roman Jasiński
Wydawnictwo Literackie
Pierwszą część wspomnień Romana Jasińskiego opublikowało Wydawnictwo Literackie w roku 2006 pt. Zmierzch starego świata. Wspomnienia 1900-45. Tytuł drugiej części – Nowe życie – nawiązuje do powiedzenia Witkacego, przed wojną przyjaciela autora. Jasiński porusza we wspomnieniach wątki osobiste i polityczne, opisuje peerelowską codzienność – od stalinowskiego terroru, cenzury, do biurokracji i ciągłych kolejek. Nie stroni też od uwag na temat życia osobistego swych przyjaciół, ale nie przekracza granic dobrego smaku, nie chce nikogo kompromitować, natomiast ukazuje, jak dramatyczne były losy osób z jego otoczenia. Opisuje powojenne losy polskiej inteligencji, jej zasługi dla kultury narodowej, jej etos. Nowe życie to barwna i lekka opowieść, w której odżywa duch polskiej gawędy.
Jasiński urzeka czytelnika swoją kulturą, intelektem, elegancją, subtelnym humorem i pogodnym stosunkiem do świata i ludzi.
Dzienniki. Tom 1-3
Wiktor Woroszylski
Wydawnictwo Karta
Ten dziennik to dla powojennej historii Polski świadectwo znaczące. Jego autor przeszedł drogę charakterystyczną dla wielu polskich intelektualistów w drugiej połowie XX wieku: od uwikłania w komunizm do czynnego sprzeciwu wobec niego. Był nie tylko świadkiem, ale i uczestnikiem wielu kluczowych dla powojennej historii zdarzeń, także wpływając na ich przebieg.
Jest to kronika środowiska nonkonformistycznego, spisywana również w czasach, gdy samo prowadzenie takich zapisów wymagało niemałej odwagi, a zarazem – wyrazisty portret tego środowiska, wzmacnianego wewnętrznie przez przyjaźń i wzajemną lojalność i stającego się ponadczasowym przykładem wolności.
Wiktor Woroszylski – poeta, prozaik, tłumacz literatury rosyjskiej. Początkowo związany z socrealizmem, później – po osobistym doświadczeniu pacyfikacji Węgier w 1956 roku – coraz bardziej krytyczny wobec systemu. W latach 70. i 80. związany z opozycją demokratyczną – współpracownik KOR, redaktor „Zapisu”; internowany po wprowadzeniu stanu wojennego.
Rzeczpospolita niedoskonała. Dokumenty do historii buntu społecznego w latach 1930-1935
Cichoracki Piotr, Dufrat Joanna, Mierzwa Janusz, Ruciński Piotr
Wydawnictwo LTW
Dotychczas nie opublikowano zwartego zbioru dokumentów, który w całości dotyczyłby niepokojów społecznych pierwszej połowy lat 30. Dokonując wyboru źródeł na potrzeby niniejszej edycji dążono do tego, aby był on reprezentatywny pod kilkoma względami. Starano się uwzględnić zróżnicowanie zjawiska otwartego, zbiorowego oporu społecznego w okresie wielkiego kryzysu zarówno pod względem formy, dynamiki, jak też jego geografii.
Nagrody Historyczne POLITYKI to najstarsza w Polsce nagroda przyznawana publikacjom o tematyce dotyczącej najnowszej historii Polski. Po raz pierwszy Nagrody zostały przyznane 60 lat temu. Nagród nie przyznano tylko dwukrotnie – w roku 1965 i 1981. Przez ten czas POLITYKA nagrodziła aż 197 laureatów.
W skład Jury przyznającego Nagrody Historyczne wchodzą wybitni polscy historycy oraz przedstawiciele tygodnika „Polityka”, a wyróżnione prace – w ogromnej większości – weszły na trwałe do polskiej historiografii.(link do listy laureatów). W przeszłości grono jurorów zasilali profesorowie: Krystyna Kersten, Juliusz Bardach, Wojciech Wrzesiński, Jerzy Holzer, Stefan Kieniewicz, Feliks Tych, Jerzy Tomaszewski, Czesław Madajczyk, Jerzy Topolski
Obecny skład Jury: prof. dr hab. Włodzimierz Borodziej, prof. dr hab. Dariusz Stola, dr hab. Bożena Szaynok, red. Marian Turski (Przewodniczący), prof. Wiesław Władyka, dr hab. Marcin Zaremba.
(źródło „Polityka”)
Dział, w którym zamieszczane są drobne informacje z rynku wydawniczo-księgarsko-poligraficznego.