Konkursy Najlepsze książki/plebiscyty

Przyznano nagrody za najlepsze książki w dziedzinie historii i kultury Żydów w Polsce

W piątek 26 listopada poznaliśmy nazwiska laureatów 4. edycji Nagrody im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka za najlepszą naukową publikację książkową w dziedzinie historii i kultury Żydów w Polsce.


Nagroda im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka, której wysokość wynosi 20 tys. złotych, została ustanowiona z inicjatywy środowisk akademickich związanych ze studiami żydowskimi w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, przy wsparciu finansowym Fundacji im. Marcella i Marii Roth. Jej patronami są dwaj wybitni uczeni, którzy wnieśli wielki wkład w poprawę relacji polsko-żydowskich i polsko-izraelskich, a także przyczynili się do rozwoju studiów żydowskich i badań nad dziejami polskich Żydów – prof. Józef A. Gierowski, rektor UJ w latach 1981-1987 i prof. Chone Shmeruk z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Nawiązana przez nich w 1984 roku współpraca stanowiła impuls do podjęcia interdyscyplinarnych badań w zakresie judaistyki i zaowocowała ich ogromnym rozwojem.

Do 4. edycji, obejmującej publikacje naukowe wydane w latach 2019-2020, nadesłano 16 zgłoszeń. Kapituła nagrody – której przewodniczy prof. Stanisław Sroka, dziekan Wydziału Historycznego UJ – wybrała do drugiego etapu 5 książek. Ostatecznie z uwagi na wysoki poziom publikacji postanowiła docenić wartość nominowanych publikacji i zgodnie z regulaminem nagrodzić trzy tytuły, zachowując przy tym prestiżowy charakter pierwszej nagrody.

W tym roku nagrodę główną w wysokości 15 tys. zł przyznano dr Magdzie Sarze Szwabowicz z Instytutu Judaistyki UJ za Hebrajskie życie literackie. Nagrodzona monografia składa się dwu części. W pierwszej autorka rekonstruuje hebrajską działalność kulturową Warszawy, Wilna, Lwowa i Krakowa. Druga przynosi rekonstrukcję obrazu hebrajskiego życia kulturalnego i literackiego w polskiej diasporze.

Praca powstała w oparciu o szeroką kwerendę bibliograficzną zarówno w zakresie źródeł, jak i opracowań, w przeważającej mierze hebrajskojęzycznych, pochodzących z licznych bibliotek i archiwów Polski i Izraela. Autorka sięgnęła przede wszystkim do międzywojennej prasy hebrajskojęzycznej publikowanej w Polsce, a także do ksiąg pamięci, wspomnień, zachowanej w izraelskich archiwach korespondencji, w tym tekstów publikowanych, jak i zachowanych w rękopisach. Posłużyła się obszerną bibliografią opracowań w celu zarysowania szerokiego kontekstu historyczno-literackiego i społeczno-kulturowego omawianych problemów. W tym miejscu należy wyraźnie podkreślić, że ustalenia naukowe Magdy S. Szwabowicz na temat hebrajskojęzycznego życia kulturalno-literackiego w międzywojennej Polsce zostały poczynione w oparciu o źródła oryginalne, nie zaś o literaturę przedmiotu, gdyż ta w zasadzie nie istnieje. Dlatego właśnie jej książka ma charakter pionierski – podkreśliła w laudacji dr hab. Magdalena Ruta, prof. UJ.

Dr Magda Sara Szwabowicz przyznała, że czuje się wyjątkowo uhonorowana za przyznano jej nagrody patronowanej przez wybitne osobistości nauki, które w tak doniosły sposób zapisały się w historii studiów żydowskich w Polsce. – Studia nad literaturą i życiem kulturalnym prowadzonym przez polskich Żydów w XIX i XX wieku w językach jidysz czy polskim mają się bardzo dobrze, o czym mogą świadczyć powstające rokrocznie pogłębione rozprawy, artykuły czy organizowane seminaria i konferencje. Inaczej jest w przypadku twórczości hebrajskojęzycznej. Zapewne nie tylko dla mnie jasne jest, że prężnie rozwijającej się dziedzinie, jaką są studia żydowskie w Polsce, powstająca na tych ziemiach kultura i literatura hebrajska pozostają nie tyle tematem niszowym, lecz raczej nietkniętym obszarem badawczym –  powiedziała dr Magda Sara Szwabowicz.

Laureatem drugiej nagrody został dr Piotr Słodkowski z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jego Modernizm żydowsko-polski. Henryk Streng/Marek Włodarski a historia sztuki otwiera perspektywy na zjawiska oświetlające polską kulturę XX wieku i polską nowoczesność. Pozwala uchwycić mechanizmy przemian kulturowych, uwikłanie stylów, doktryn i praktyk artystycznych w materię rzeczywistości historycznej politycznej. Ukazuje dzieło Strenga/Włodarskiego i jego osobowość twórczą w perspektywie holistycznej, w wielowymiarowej całości jego wyborów artystycznych, afiliacji ideowych, biografii i dramatu tożsamości, który stał się udziałem artysty.

Trzecim nagrodzonym tytułem jest Zagłada cmentarzy żydowskich Krzysztofa Bielawskiego, doktoranta w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UW. Historia niszczenia cmentarzy żydowskich w Polsce prześledzona przez laureata ukazuje swoje niepokojące karty. Jeszcze do niedawna powszechne było przypisywanie dewastacji nekropolii żydowskich jedynie lub głównie Niemcom podczas drugiej wojny światowej. W rzeczywistości istotny udział w tych działaniach ma także miejscowa ludność oraz powojenne państwo polskie. Przytoczone i udokumentowane zdjęciami przykłady nowych zastosowań, jakie wymyślono dla macew, np. przerobienie ich na płyty chodnikowe lub tarczę szlifierską, mają w sobie wstrząsającą moc.

Tematyka podjęta w tej pracy mieści się w obrębie białych plam w polskiej historiografii – jest tabuizowana, niechciana, przemilczana, marginalizowana, omijana, niepoprawna, wstydliwa, wreszcie nieznana. Krzysztof Bielawski jest kontynuatorem strategii Szymona Huberbanda – jego dokumentacji z czasów Zagłady oraz Kazimierza Urbana. Książka jest dopełnieniem, na innym polu, publikacji takich autorów, jak Jan Tomasz Gross, Jan Grabowski i Barbara Engelking – podkreślił podczas laudacji prof. Andrzej Trzciński.

Dyplomy uznania otrzymali także pozostali nominowani: dr Maria Antosik-Piela (UW), za publikację Tożsamość i ideologia. Literatura polsko-żydowska wobec syjonizmu (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego) oraz Aleksandra Jakubczak (UW) za książkę Polacy, Żydzi i mit handlu kobietami.


Wykaz laureatów poprzednich edycji znajdziemy na stronie organizatora.

Organizatorem konkursu o Nagrodę im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka jest Pracownia Badań nad Historią i Kulturą Żydów w Polsce i Relacjami Polsko-Żydowskimi im. Marcella i Marii Roth w Instytucie Judaistyki UJ.

(info organizatora)

Dodaj komentarz