Zmarł prof. Jacek Trznadel – krytyk literacki, pisarz i poeta

W niedzielę 23 stycznia 2022 roku w Warszawie zmarł ceniony krytyk literacki, pisarz, poeta, tłumacz i historyk literatury profesor Jacek Trznadel. Miał 91 lat. O śmierci prof. Jacka Trznadla poinformowała PAP jego przyjaciółka, dziennikarka Hanna Sikorska.

Jacek Trznadel urodził się 10 czerwca 1930 r. w Olkuszu. Podczas wojny ukończył gimnazjum w Krakowie, potem rodzina przeniosła się do Wrocławia. W 1948 r., jeszcze jako uczeń liceum, zapisał się do młodzieżówki PPS-OMTUR, później ZMP. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim, po drugim roku przeniósł się na studia do Warszawy. Pracę magisterską napisał na temat poezji Mieczysława Jastruna. Po studiach podjął pracę w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W 1964 r. uzyskał stopień doktora, w roku 1976 habilitował się, a w 1992 r. uzyskał tytuł profesora. W latach 50. uchodził za obiecującego krytyka literackiego. W latach 60. ukazały się jego eseje literackie – Róże trzecie (1966), oraz kolejne tomy wierszy: Wyjście (1964), Gdzie indziej (1971), Rana (1974). W 1975 r. Trznadel podpisał tzw. “List 59” przeciwko polityce partii (był członkiem PZPR). W 1978 r. opublikował dwie książki eseistyczne: Czytanie Norwida oraz Płomień obdarzony rozumem. Wprowadzenie stanu wojennego zastało go w Paryżu, gdzie od 1978 r. prowadził kolejną turę wykładów polonistycznych na Sorbonie. Tuż przed powrotem na stałe do Polski, w 1983 r., nawiązał współpracę z paryską “Kulturą”. W latach 80. współpracował też z innymi wydawnictwami drugoobiegowymi, najbardziej jednak znaczącym głosem Trznadla w tym okresie okazała się Hańba domowa – zbiór wywiadów z pisarzami na temat ich stosunku do stalinizmu. Wydana w paryskiej “Kulturze” i w Nowej książka ta stała się wydarzeniem literackim i uhonorowana została Nagrodą Kulturalną “Solidarności”. Po roku 1989 Jacek Trznadel wydał m.in. zbiory esejów: Ocalenie tragizmu, Spojrzeć na Eurydykę, Spór o całość. Polska 1939-2004 oraz tomy wierszy Dzikie gęsi. Podręczna centuria snów, Utajone w oddechu, Bez odbioru. O połowy lat 90. czynny politycznie: w 1994 r. pracował jako członek komisji opracowującej projekt konstytucji z ramienia “Solidarności”, rok później został przewodniczącym komitetu wyborczego Jana Olszewskiego w wyborach prezydenckich. W 1990 r. Trznadel był jednym z inicjatorów założenia Polskiej Fundacji Katyńskiej i Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, pięć lat później ukazał się zbiór jego szkiców historycznych na ten temat pt. Powrót rozstrzelanej armii oraz zbiór opowiadań o tematyce katyńskiej zatytułowany Z popiołu czy wstaniesz?. W 2002 r. znalazł się w gronie założycieli i jurorów Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza. W 2020 r. Jacek Trznadel został odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.