Analizy/podsumowania Rynek polski Rynek wydawniczy

Biblioteki publiczne 2021 – raport GUS

Główny Urząd Statystyczny opublikował raport “Kultura i dziedzictwo narodowe w 2021 r.” A oto część materiału dotycząca funkcjonowania bibliotek publicznych w tym okresie.


Według stanu na koniec roku  w Polsce działało 9 562 bibliotek oraz innych placówek biblioteczno-informacyjnych (w 2020 r. – 9 180; spadek o 124). Wśród wszystkich bibliotek i placówek biblioteczno-informacyjnych większość stanowiły biblioteki publiczne.

W 2021 r. funkcjonowały 7 693 biblioteki publiczne, w tym 5 078 filii bibliotecznych. Biblioteki publiczne prowadziły 873 oddziały dla dzieci i młodzieży oraz 842 punkty biblioteczne. Większość bibliotek publicznych i ich filii prowadziło swoją działalność na wsi (65,0%). Najwięcej bibliotek publicznych (łącznie z filiami) działało w województwie mazowieckim (12,2% ogólnej liczby bibliotek publicznych).

Liczba bibliotek publicznych i filii systematycznie maleje. Na koniec 2021 r. zanotowano spadek o 89 bibliotek i filii bibliotecznych w stosunku do roku poprzedniego i o 188 w stosunku do roku 2019 jako ostatniego przed pandemią COVID-19.

Liczba punktów bibliotecznych, organizowanych najczęściej społecznie w ośrodkach wypoczynku lub rejonach, gdzie jest trudny dostęp potencjalnego czytelnika do biblioteki lub filii, zmniejszyła się o 25.
Według stanu w dniu 31 grudnia 2021 r. działalność prowadziły 842 punkty biblioteczne wobec 867 w 2020 r.
Na 1 bibliotekę publiczną lub filię w 2021 r. przypadało 4 950 osób (w roku poprzednim – 4 917 osób), w mieście 8 445, a na wsi 3 066. W ujęciu według województw najwięcej ludności przypadało na 1 bibliotekę publiczną (łącznie z filiami) w województwie pomorskim (7 427), a najmniej w województwie podkarpackim (3 174). Uwzględniając dodatkowo punkty biblioteczne, na 1 placówkę bibliotek publicznych przypadały 4 462 osoby (w 2020 r. – 4 424 osoby), a w miastach i na wsi odpowiednio – 7 198 i 2 852 osoby.

CZYTELNICY i WYPOŻYCZENIA
W 2019 r. w bibliotekach publicznych (łącznie z filiami) odnotowano 5 983,7 tys. czytelników.
Rok później (w 2020 r.) nastąpił spadek o 17,8% do 4 919,3 tys. osób. W 2021 r. poziom czytelnictwa, mierzony liczbą czytelników w bibliotekach publicznych, był jeszcze niższy niż w 2020 r. (spadek o 2,3%), a liczba zarejestrowanych czytelników wyniosła 4,8 mln wobec 4,9 mln w 2020 r. i 6,0 mln w 2019 r. Najwięcej czytelników, podobnie jak w roku poprzednim, skorzystało w 2021 r. z zasobów bibliotek w dwóch największych pod względem liczby ludności województwach – mazowieckim (766,2 tys.) i śląskim (594,9 tys.), a na trzecim miejscu uplasowało się województwo małopolskie (544,8 tys.).

Pod względem liczby czytelników przypadających na 1 000 ludności w bibliotekach publicznych i filiach, wiodącym województwem było województwo małopolskie (160), a następnie mazowieckie (141), lubelskie (137) oraz śląskie (133). W ujęciu powiatowym najwięcej czytelników bibliotek publicznych w przeliczeniu na 1 000 ludności odnotowano w miastach na prawach powiatu: w Jaworznie (255), Krakowie (235), Krośnie (226), Płocku (223), Gliwicach (213), Opolu (210), Lesznie (204), Nowym Sączu (202), Warszawie (191), a wśród powiatów: w łęczyńskim (210), wieluńskim (208), krapkowickim (186) i mieleckim (181).
Przeważającą grupą czytelników bibliotek publicznych były osoby pracujące – 39,1% wszystkich czytelników bibliotek, podczas gdy osoby uczące się stanowiły 34,8% czytelników (w 2020 r. odpowiednio 39,0% i 34,9%).

Czytelnicy bibliotek publicznych wypożyczyli na zewnątrz 89,1 mln wol. księgozbioru oraz 2,7 mln materiałów bibliotecznych stanowiących zbiory specjalne. Stanowi to wzrost (o 14,9%) liczby wypożyczeń księgozbioru na zewnątrz w porównaniu z 2020 r. W ostatnim roku przedpandemicznym (2019 r.) czytelnicy bibliotek publicznych wypożyczyli na zewnątrz 102,7 mln wol. księgozbioru oraz 3,7 mln materiałów bibliotecznych stanowiących zbiory specjalne. Miało to swoje odbicie zarówno we wzroście wskaźnika liczby wypożyczeń na 1 000 ludności (z 2 022 wol. w 2020 r. do 2 335 wol. w 2021 r.), jak również we wzroście wskaźnika liczby wypożyczeń księgozbioru na 1 czytelnika (z 15,8 wol. w 2020 r. do 18,5 wol. w 2021 r.). Najwyższe wskaźniki wypożyczeń księgozbioru z bibliotek publicznych w przeliczeniu na 1 000 ludności zanotowano w województwie śląskim (2 689 wol.), a w dalszej kolejności w województwie podkarpackim (2 624 wol.), łódzkim (2 605 wol.), lubelskim (2 558 wol.) i wielkopolskim (2 551 wol.). Natomiast najwyższy wskaźnik wypożyczeń w ujęciu powiatowym odnotowano – w miastach na prawach powiatu: Lesznie (5 221 wol.), Nowym Sączu (4 924 wol.), Tarnobrzegu (4 855 wol.), Krośnie (4 848 wol.), Jaworznie (4 976 wol.) oraz w powiatach: wieluńskim (3 949 wol.), olkuskim (3 941 wol.), średzkim (3 777 wol.), rawickim (3 667 wol.) i mieleckim (3 629 wol.). Pod względem wskaźnika wypożyczeń księgozbioru z bibliotek publicznych na 1 czytelnika, najwyższe wartości odnotowano w województwie wielkopolskim (21,7 wol.), świętokrzyskim (21,2 wol.), podkarpackim (20,7 wol.), kujawsko-pomorskim (20,5 wol.), warmińsko-mazurskim i śląskim (po 20,2 wol.). Najwyższe wskaźniki wypożyczeń na 1 czytelnika odnotowano w powiatach: węgorzewskim (33,6 wol.), mieście na prawach powiatu Dąbrowie Górniczej (31,7 wol.), mieście na prawach powiatu Wałbrzychu (29,6 wol.), tczewskim (29,5 wol.), gnieźnieńskim (29,3 wol.) i zduńskowolskim (29,2 wol.).

Sieć bibliotek publicznych w Polsce jest wspomagana przez placówki biblioteczno-informacyjne, których w 2021 r. łącznie było blisko 1,4 tys. W 2021 r. działalność prowadziło: 790 bibliotek naukowych, 267 fachowych, 249 pedagogicznych (wraz z filiami), 46 fachowo-beletrystycznych, 16 ośrodków informacji naukowej, 102 technicznej i ekonomicznej (INTE) oraz 10 bibliotek towarzystw naukowych. W 2019 r., który był ostatnim rokiem przedpandemicznym, odnotowano 1 356,6 tys. czytelników oraz 14 057,1 tys. wypożyczeń księgozbioru (w 2020 r. odpowiednio 964,1 tys. i 9 080,1 tys. oraz w 2021 r. 875,6 tys. i 657,0 tys.).

W 2021 r. z placówek biblioteczno-informacyjnych skorzystało 875,6 tys. czytelników (o 9,2% mniej w porównaniu z 2020 r.), którzy dokonali 9 657,0 tys. wypożyczeń wol. księgozbioru, tj. o 6,9% więcej niż w 2020 r., (w 2019 r. – 1 356,6 tys. czytelników i 14 057,1 tys. wypożyczeni księgozbioru):

  • z bibliotek naukowych skorzystało 687,2 tys. czytelników (o 10,5% mniej w porównaniu z 2020 r.), którzy wypożyczyli 6 439,3 tys. wol. księgozbioru (o 4,9% więcej niż w roku poprzednim), a w 2019 r. – 1 118,3 tys.; czytelników i 10 610,5 tys. wypożyczeń;
  • w bibliotekach pedagogicznych – 157,9 tys. czytelników (o 5,2% mniej niż w 2020 r.) wypożyczyło 2 974,9 tys. wol. księgozbioru (tj. o 10,2% więcej niż w 2020 r.), a w 2019 r. – 199,9 tys. czytelników i 3 148,2 tys. wypożyczeń;
  • w bibliotekach fachowo-beletrystycznych liczba czytelników zwiększyła się wobec 2020 r. o 4,3% – 20,3 tys., a liczba wypożyczeń księgozbioru o 1,3% do 186,7 tys. (w 2019 r. 22,8 tys. czytelników i 213,4 tys. wypożyczeń).

W placówkach biblioteczno-informacyjnych (o 0,6%) zmniejszyła się liczba udostępnień na miejscu z 3 284,3 tys. wol. księgozbioru w 2020 r. do 3 263,4 tys. w 2021 r.

W 2021 r. biblioteki i placówki biblioteczno-informacyjne dysponowały 229,2 mln wol. księgozbioru, w tym biblioteki publiczne – 124,7 mln wol., biblioteki naukowe – 96,3 mln wol. i biblioteki pedagogiczne (łącznie z filiami) – 12,2 mln wol.

W 2021 r. biblioteki i placówki biblioteczno-informacyjne posiadały 27,2 mln zbiorów specjalnych (również 27,2 mln w 2020 r.). Nadal podstawowym źródłem wiedzy pozostaje książka czy czasopismo w wersji drukowanej, jednak biblioteki coraz częściej posiadają licencję na dostęp do książek, czasopism czy baz danych zamieszczonych w sieci.

 W 2021 r. biblioteki opłacały dostęp do licencjonowanych zbiorów elektronicznych, z czego znaczną część stanowiły książki elektroniczne – 43,2 mln (34,3 mln w 2020 r.), następnie czasopisma elektroniczne – 4,5 mln (4,6 mln w 2020 r.) oraz bazy danych – 7,7 tys. (7,3 tys. w 2020 r.). Najszerszy dostęp do wyżej wymienionych zbiorów posiadały biblioteki naukowe – 78,9% (89,1% w 2020 r.) wszystkich licencjonowanych zbiorów elektronicznych.

Biblioteki i placówki biblioteczno-informacyjne, podążając za zmieniającymi się oczekiwaniami społeczeństwa, organizują różnego rodzaju imprezy dla użytkowników. W 2021 r. odbyło się 160,4 tys. takich imprez (134,1 tys. w 2020 r. i 284,1 tys. w 2019 r.), z czego najwięcej (96,9% wszystkich przedsięwzięć) zorganizowano w bibliotekach publicznych. W takich zajęciach wzięło udział łącznie 6,2 mln uczestników (w 2020 r. 3,9 mln i 7,6 mln w 2019 r.)

Więcej informacji na stronie GUS.

Dodaj komentarz