Znamy laureatów 18. Nagrody Literackiej Gdynia

Już po raz 18. przyznano Nagrodę Literacką Gdynia. W tym roku laureatami jednej z najbardziej prestiżowych polskich nagród literackich zostali: w kategorii Esej – Grzegorz Piątek za Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939, w kategorii Poezja – Marcin Czerkasow za książkę Mountain View, w kategorii Proza – Małgorzata Żarów za książkę Zaklinanie węży w gorące wieczory, a w kategorii Przekład – Jerzy Koch za przekład powieści Mój mały zwierzaku Marieke Lucasa Rijnevelda.

Spośród 20 nominowanych książek w czterech kategoriach – Esej, Poezja, Proza i Przekład na język polski – Kapituła Nagrody pod przewodnictwem Jerzego Jarniewicza wytypowała te najbardziej wyjątkowe, nietuzinkowe, wybitne. Ich autorzy i autorka otrzymali pamiątkowe statuetki – literackie kostki, oraz nagrody finansowe w wysokości 50 tysięcy złotych.

W kategorii Eseju zwyciężył Grzegorz Piątek i jego szeroko komentowana „Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa W.A.B. Jak argumentowano podczas laudacji: „(…) ignorując linie proste ideologii, Autor wędruje po mieście zygzakiem, eksponując bzdury i sukcesy, spełnienia i zawody. Przewodnikiem nie byłby tak subtelnym, gdyby nie pomagał mu język: uczony a dowcipny, ironiczny a skupiony, zdatny zarówno do spoistej argumentacji, jak i do błyskotliwej pointy, zwrotny niczym mała żaglówka w zatoce”.

Grzegorz Piątek to pisarz, publicysta, krytyk, z wykształcenia architekt, znawca historii i architektury Warszawy. Jest dwukrotnym laureatem Nagrody Literackiej m. st. Warszawy: za biografię prezydenta stolicy „Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego” (W.A.B., 2016) oraz za bestsellerową książkę „Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949” (W.A.B., 2020). W tym roku został laureatem Paszportu Polityki, a jego reportaż o Gdyni zbiera nagrody i nominacje do najważniejszych literackich nagród w Polsce.

W kategorii Poezja nagrodę przyznano Marcinowi Czerkasowowi za tomik „Mountain View”, za którego wydaniem stoi Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu. Zbiorem tym Czerkasow wraca po 8-letniej przerwie w pisaniu. Według słów Kapituły to książka, której autor „(…) odważa się na potyczkę z bodaj najsilniejszymi poetykami ostatnich dekad. (…) Wychodzi z tego starcia zwycięsko, bo udaje mu się wpleść w wiersze nie tylko własną melodię, ale też zmusić ten nowopowstały język do pracy nad krytyką społeczną, aktywnym myśleniem raczej o czymś, niż niczym”.

Marcin Czerkasow jest poetą, tłumaczem, wydawcą i projektantem graficznym. Autorem arkusza „Płonące ciasteczko” (2006) oraz tomów poetyckich „Fałszywe zaproszenia” (2008) i „Przede wszystkim zniszczenia” (2014), a także założycielem oficyny Disastra Publishing.

Nagrodę prozatorską otrzymała Małgorzata Żarów za swą debiutancką, oniryczną powieść „Zaklinanie węży w gorące wieczory”, wydaną przez Wydawnictwo Czarne. Tak swój wybór komentowała Kapituła podczas finałowej gali: „Nagradzamy książkę, w której lipcowy żar lejący się z nieba i burleskowo-apokaliptyczna sceneria owianej tajemniczym dymem Warszawy łączą się z fascynującą i przejmującą opowieścią o patrzeniu i byciu oglądanym”.

Małgorzata Żarów pracowała jako lektorka języka angielskiego i analityczka do spraw przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy, ale żadne z tych zajęć nie zajmuje jej tak bardzo, jak pisanie. Mieszka w Warszawie. Jej debiutancka powieść otrzymała nominację m.in. do międzynarodowej nagrody Premio Grand Continent 2022.

W kategorii Przekład na język polski literacką kostkę otrzymał Jerzy Koch za tłumaczenie z niderlandzkiego książki Marieke Lucasa Rijnevelda pt. „Mój mały zwierzaku” (Wydawnictwo Literackie). Jerzy Koch nominowany był do gdyńskiej nagrody drugi rok z rzędu, i to za przekład książki tego samego autora (w ubiegłym roku otrzymał nominację za tłumaczenie debiutu Rijnevelda, pt. „Niepokój przychodzi o zmierzchu”). Kapituła doceniła tłumacza za mistrzowskie, prawdziwie wysmakowane, zaskakująco czułe, niekończące się zdania, oddające duszną atmosferę przerażającego w swojej istocie monologu głównego bohatera.

Jerzy Koch jest profesorem Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz University of the Free State w RPA, literaturoznawcą, niderlandystą i germanistą z wykształcenia. Specjalizuje się w literaturze i języku afrikaans, literaturze kolonialnej, niderlandzkiej i południowoafrykańskiej. Jest laureatem m.in. nagrody im. Martinusa Nijhoffa za dorobek w dziedzinie tłumaczeń literatury niderlandzkiej na polski oraz nagród Algemeen-Nederlands Verbond i Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Holandii za propagowanie kultury niderlandzkiej w Polsce.

W tym roku jury Nagrody Literackiej Gdynia w składzie: Jerzy Jarniewicz (przewodniczący kapituły), Adam Lipszyc, Eliza Kącka, Tomasz Swoboda, Aleksander Nawarecki, Natalia Gromow, Dorota Kozicka i Barbara Klicka nominowało do Nagrody następujące książki:

Esej:

Anna R. Burzyńska „Atlas anatomiczny Georga Büchnera” | Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022
Konrad Niemira „Bazgracz. Trzy eseje o Norblinie” | Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk 2022
Grzegorz Piątek „Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939” | Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2022
Piotr Sadzik „Regiony pojedynczych herezji” | Wydawnictwo Austeria, Kraków 2022
Jarek Szubrycht „Skóra i ćwieki na wieki. Moja historia metalu” | Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022

Poezja:

Marcin Czerkasow „Mountain View” | Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2022
Anouk Herman „right into pod tramwaj” | Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi, Instytut Literatury, Łódź-Kraków 2022
Joanna Oparek „Małe powinności” | Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2022
Piotr Przybyła „analfabeta” | Galeria Sztuki Współczesnej Biuro Wystaw Artystycznych w Olkuszu, Olkusz 2022
Adam Wiedemann „Odżywki i suplementy” | Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2022

Proza:

Wiktoria Bieżuńska „Przechodząc przez próg, zagwiżdżę” | Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2022
Mateusz Górniak „Trash story” | Wydawnictwo Ha!art, Kraków 2022
Agnieszka Jelonek „Trzeba być cicho” | Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2022
Zyta Rudzka „Ten się śmieje, kto ma zęby” | Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2022
Małgorzata Żarów „Zaklinanie węży w gorące wieczory” | Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022

Przekład na język polski:

Kaja Gucio – Lidia Yuknavitch „Chronologia wody” | Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022
Jan Maria Kłoczowski – Jean Fabre „Stanisław August Poniatowski i Europa wieku świateł. Tom I, II” I Wydawnictwo Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2022
Jerzy Koch – Marieke Lucas Rijneveld „Mój mały zwierzaku” | Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022
René Koelblen, Stanisław Waszak – Georges Perec „Zniknięcia” | Wydawnictwo Lokator, Kraków 2022
Krzysztof Majer – David Markson „Kochanka Wittgensteina” | Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2022

Nagroda Literacka GDYNIA została powołana do życia w 2006 roku przez Prezydenta Miasta Gdyni. Przyznawana jest za wyjątkowe osiągnięcia literackie żyjącym, polskim autorom, których książki ukazały się w poprzednim roku. Na równi honoruje poetów, prozaików, eseistów oraz tłumaczy. W 2023 roku do Nagrody zgłoszono łącznie 552 książki. Przyznaniu nagród towarzyszy co roku festiwal literacki Miasto Słowa, organizowany w Gdyni w ostatnim tygodniu sierpnia.

(źródło: Nagroda Literacka Gdynia)