Historia książki i druku

Tysiące dokumentów o kulturze aszkenazyjskiej dostępnych online

YIVO Institute of Jewish Research (Żydowski Instytut Badawczy) ma być wielkim repozytorium kultury aszkenazyjskiej w Europie Wschodniej. Założona w Wilnie w latach dwudziestych instytucja został przeniesiona po wojnie na stałe do Nowego Jorku. Liczące 400 tys. tomów we wszystkich językach europejskich archiwum oraz biblioteka naukowa stanowią największy i najpełniejszy zbiór dokumentów dotyczących cywilizacji żydowskiej w Europie Wschodniej i na świecie. Obecnie, po kilku latach pracy nad cyfryzacją dokumentów, archiwum dostępne jest od 10 stycznia online.


Oprócz bogatego zbioru nagrań, fotografii i filmów YIVO posiada w swoich archiwach zbiory teatralne i artystyczne, dokumenty gmin i prywatne, rękopisy, pamiętniki, wspomnienia, a nawet korespondencję osobistą. W sumie około 23 miliony egzemplarzy dokumentów. Natomiast Biblioteka Instytutu YIVO, specjalizująca się w historii, językach, literaturze, kulturze, folklorze i tradycjach religijnych Żydów Europy Wschodniej, zawiera również największy na świecie zbiór książek, broszur i gazet w języku jidysz.

Bezrobotna krawcowa przed swoją maszyną do szycia, Białystok, Polska, 1926. Fot. Alter Kacyzne ( RG 1270 )

Proces digitalizacji trwał siedem lat i kosztował 7 milionów dolarów, zebranych od darczyńców. Cyfryzacją zajmował się pionier telemarketingu Edward Blank – w uznaniu jego pracy kolekcja cyfrowa będzie nosić jego imię. Dokumenty online zebrano po negocjacjach Żydowskiego Instytutu Badawczego YIVO z rządem litewskim, który zachował oryginalne dokumenty jako część swojego dziedzictwa narodowego.

Wśród prezentowanych dokumentów warto zwrócić uwagę odręcznie pisany dziennik Theodora Herzla, jednego z założycieli współczesnego syjonizmu; strony z rękopisu w jidysz autorstwa Szaloma Anskiego z jego sztuki The Dibbouk; listy Einsteina do pisarzy i dramaturgów; świadectwa pogromów w Rosji, Polsce, Ukrainie i Białorusi; archiwa zawodowe i osobiste rodziny Rothschildów; tradycyjne pieśni jidysz o miłości; a nawet akwaforty sygnowane przez Marca Chagalla.

Zbiory instytutu obejmują cywilizację żydowską od XV do XXI wieku, ze szczególnym uwzględnieniem Żydów z Europy Wschodniej i ich potomków. Szczególny nacisk kładzie się na język i kulturę jidysz, życie Żydów w Europie, Holokaust i jego następstwa oraz życie Żydów w Stanach Zjednoczonych.

Założony w Berlinie i Wilnie w 1925 roku przez grupę językoznawców i historyków żydowskich ten „instytut naukowy” gromadził rękopisy literacki, listy, plakaty teatralne, wszelkiego rodzaju materiały dokumentujące kulturę jidysz w Europie Wschodniej. Wśród jej honorowych członków znaleźli się Albert Einstein i Zygmunt Freud, Theodore Herzl, Szolem Alejchem i filozof Martin Buber. Bardzo szybko Wilno stało się głównym światowym centrum archiwalnym dla Żydów Europy Wschodniej.

Szolem Alejchem w swoim biurze, St. Petersburg, 1904 (Beit Scholem Aleichem, Izrael )

Druga wojna światowa zmusiła instytut do przeniesienia się do Nowego Jorku, gdzie od 1940 roku miał on swoją siedzibę główną. W 1941 roku hitlerowcy zniszczyli dużą część zbiorów wileńskich, część jednak odesłali do Frankfurtu. Po wojnie YIVO udało się odzyskać niektóre z tych skarbów.

(źródło ActuaLitte)

Dodaj komentarz