W ostatnich latach kilka krajów europejskich uruchomiło programy bonów dla kultury, których celem jest zachęcenie młodzieży do korzystania z ofert w zakresie kultury swych krajów, przy jednoczesnym wspieraniu przemysłu kulturalnego i kreatywnego. Bony dla kultury to płatnicze karty fizyczne lub cyfrowe oraz aplikacje na telefony komórkowe przyznawane osobom w wieku od 15 do 18 lat z ustaloną kwotą pieniędzy na opłacanie dóbr i zajęcia kulturalnych w określonym czasie. We Włoszech i Francji program bonów dla kultury działa od lat; w przypadku Włoch prawie dekadę. Hiszpania i Niemcy wprowadziły te programy niedawno, częściowo jako środki pomocowe w odbudowie sektora kultury po pandemii Covid-19. Pozytywny efekt tych programów sprawił, że kolejne kraje rozpatrują możliwość wprowadzenia ich u siebie. RISE (Resilience, Innovation, and Sustainability for the Enhancement of Bookselling) przygotowało stosowny raport ukazujący, jak te programy funkcjonują w poszczególnych krajach. Przedstawiamy je Państwu. Dziś Bono Cultural Joven z Hiszpanii.
Hiszpania – Bono Cultural Joven
Latem 2022 roku hiszpańskie Ministerstwo Kultury uruchomiło „Bono Cultural Joven” – bon dla kultury z bezpośrednią dotacją w wysokości 400 euro dla osób, które ukończyły 18 lat. Kwota ma być przeznaczona na zakup produktów kultury i korzystania z zajęć kulturalnych. Na ten cel przeznaczono budżet w wysokości 112 mln euro.
O bon mogą ubiegać się osoby, które w danym roku ukończą 18 lat, niezależnie od tego, czy w chwili rozpoczęcia procesu składania wniosków ukończyły już tyle lat czy nie. Aby go otrzymać, należy założyć konto na stronie internetowej Bono Cultural Joven z ważnym i używanym kontem e-mail. Młodzi ludzie mogą to zrobić samodzielnie, bądź z pomocą reprezentującej je osoby dorosłej. Po zatwierdzeniu rejestracji bon można pobrać na swój telefon komórkowy, bądź odebrać go osobiście na poczcie [hiszpańska poczta (Correos) współpracująca z Ministerstwem Kultury przy tej inicjatywie]. Bon może być wykorzystany na szereg działań i zakup produktów przez cały rok po otrzymaniu go i aktywacji – do 200 euro można wydać na bilety i karnety do teatrów, kin, muzeów, spotkań literackich itp., do 100 euro na produkty kulturalne w formie fizycznej, w tym zakup książek, czasopism, gazet, płyty CD itp., do 100 euro na cyfrowe lub internetowe korzystanie z treści kultury, na przykład subskrypcje i wypożyczanie muzyki, zakup książek audio, zakup książek cyfrowych (e-booków).
Organizacje kultury i przedsiębiorstwa w całym kraju, w tym księgarnie, które chcą uczestniczyć w akcji, muszą zarejestrować się on-line na dedykowanej stronie internetowej bonu dla kultury.
Hiszpańskie Stowarzyszenie Księgarzy (Confederación Española de Gremios y Asociaciones de Libreros, CEGAL) z zadowoleniem przyjęło tę inicjatywę i zachęcało księgarzy do rejestracji na stronie Bono Cultural Joven.
Praktyczne wdrożenie programu nie przebiegło jednak gładko. Aby uniknąć nadużyć zarówno przez podmioty kultury, jak i beneficjentów, Ministerstwo Kultury wdrożyło procedury i kontrole, które spowolniły i skomplikowały proces. Przykładowo przez pewien czas wiele punktów sprzedaży, które zgłosiły się jako gospodarze, w tym księgarnie, nie mogło przyjąć bonu w swoich sklepach ze względu na problemy techniczne i dodatkowe formalności do dopełnienia. Problemy były z aktywacją bonów. W trakcie tego procesu CEGAL pełnił rolę pośrednika pomiędzy Ministerstwem Kultury a księgarniami. Po kilku miesiącach kontroli i weryfikacji Bono Cultural Joven zaczął pomyślnie działać.
CEGAL uważa, że Bono Cultural Joven to bardzo interesująca i korzystna propozycja zarówno dla młodej publiczności, jak i księgarń. Chociaż prawdą jest, że pierwszy rok istnienia programu napotkał pewne trudności, w rezultacie powstał bardzo pozytywny i korzystny program dla księgarni. Prowadzimy rozmowy z Ministerstwem Kultury, aby spróbować zwiększyć kwotę przeznaczoną na zakup książek w formie fizycznej. Pomimo tych początkowych problemów logistycznych dane za 2022 rok pokazały, że pierwszy rok programu zakończył się sukcesem. Od lipca do listopada 2022 ponad 281 tys. 18-latków (z łącznej liczby 489 000 w całej Hiszpanii, czyli 58%) złożyło wniosek o bon. Zdecydowana większość (225 153) poprosiła o kartę on-line, a jedynie 56 404 zrobiło to fizycznie na poczcie. Do końca 2022 roku przeprowadzono 99 371 transakcji w 3114 instytucjach objętych programem.
Grudzień 2022 był miesiącem o największej aktywności: od 1 do 18 grudnia dokonano 55 577 transakcji różnego typu o wartości prawie 2 milionów euro. Kino, gry wideo, programy i książki były najpopularniejszymi opcjami wydawania bonów przez młodych ludzi. Od końca 2022 roku liczby te rosną w niewiarygodnym tempie. Według stanu na marzec 2023 roku w placówkach sektora kultury przeprowadzono łącznie 730 000 transakcji o łącznej wartości ponad 27 mln euro.
Zakłada się, że w 2023 roku z programu Bono Cultural Joven skorzysta nawet 500 tys. Hiszpanów, którzy ukończą 18 lat. Sara Sánchez, dyrektor CEGAL i księgarni w Librería El Puerto w Walencji, uważa, że „bony kulturalne działają i popieramy inicjatywę wprowadzania co roku bonów kulturalnych dla nastolatków kończących 18 lat. W naszej księgarni jesteśmy przyzwyczajeni do lokalnych bonów od Urzędu Miejskiego i widać, że wzmacniają one lokalne punkty sprzedaży. Niestety z łącznej kwoty 400 euro na bon dla kultury jedynie 100 euro przeznaczono na książki. Dlatego zachęcam odpowiedzialne władze do podniesienia tego odsetka do co najmniej 50%.
[Niniejsze opracowanie Industry Insight zostało opracowane przez Daniela Martína Brennana i Torę Åsling z Europejskiej i Międzynarodowej Federacji Księgarzy (EIBF).
Pełne sprawozdanie na stronie RISE.
Dział, w którym zamieszczane są drobne informacje z rynku wydawniczo-księgarsko-poligraficznego.